M2 Voor echt dikke bomen moet je in het oerbos zijn

Een veel gestelde vraag: ‘Waar in Nederland vinden we nog oerbos?’ Nou nergens; vrijwel alle bos is aangelegd en meestal door mensen sterk beïnvloed. We noemen een bos een oerbos als de mens er nooit heeft ingegrepen. Oerbos hebben we al duizenden jaren niet meer in ons land, en nauwelijks in Europa.

In het vaak genoemde, in 1870 gekapte ‘laatste Nederlandse oerbos’ bij Beekbergen, was, zo blijkt uit beschrijvingen, door lokale gebruikers geregeld gekapt. Het bos bestond grotendeels uit elzenhakhout.

Overal waar mensen op het toneel verschijnen, verdwijnt het bos of verandert het bos door menselijk gebruik.

Al hebben we geen oorspronkelijke bossen meer, toch kunnen we ons een redelijk goed beeld vormen hoe een dergelijk bos eruit moet hebben gezien. Op een aantal plekken in ons land zijn bossen waar al een lange tijd, zeg ten minste een halve eeuw, geen bomen zijn gezaagd. Daar is te zien hoe zonder ingrijpen van de mens de natuurlijke processen van groei en concurrentie tussen de individuele bomen verlopen. Doordat de bomen met vele samen opgroeien, heeft het bos gedurende lange tijd een stakerig beeld, veel dunne stammen naast elkaar; er komen geen echt dikke exemplaren voor.

In M1 werd duidelijk dat een boom ruimte nodig heeft om te groeien, en om dik te worden zelfs veel ruimte. In bossen waar niet in gezaagd wordt krijgen de bomen de ruimte niet, daar is het dringen geblazen.
Maar als er een groot gat valt, bijvoorbeeld door storm of andere natuurlijke oorzaken, dan is er toch ruimte? Dat klopt, dan is er ruimte, maar die wordt snel opgevuld door nieuwe bomen. Soms staan die bomen al klaar in de ondergroei van het bestaande bos. Er kunnen ook spontaan in de ontstane open ruimte pionierboomsoorten gaan groeien, en zo het bos weer ‘opvullen’.

Ik heb drie dagen rondgelopen in een ongeveer 5.000 hectare groot oerbos in Roemenië, in de bossen van de Nera-bron. Dit bos bestaat geheel uit beuk. De bomen gedijen er goed, ze zijn zo’n 30 à 35 meter hoog. Geen van de bomen is echter echt dik; afgezien van een enkele uitschieter hebben de dikke bomen een doorsnede van rond de 70 centimeter op borsthoogte Borsthoogte, ofwel 1.30 m boven de grond, is een gebruikelijke (en handige) plek om de diameter van een boom op te nemen. . Nee dus, geen dikke bomen in dat oerbos.

Elders op de wereld komen wel heel dikke bomen voor in oorspronkelijke bossen, denk aan de sequoia’s langs de westkust van de VS, maar niet in onze klimaatzone.

Dikke bomen vind je in een park, of in een open, begraasd landschap. Daar hebben de bomen de ruimte om een grote kroon te vormen en dus dik te worden.

In een bos vind je de dikste bomen aan de bosrand, waar het bos grenst aan een akker of weiland. Niet gek, want daar hebben de bomen aan één kant de ruimte om een flinke kroon te vormen.